Straat(gas)lantaarns | Toen en Nu
Op veel oude ansichtkaarten zie je prachtige straatlantaarns. Helaas is er nog maar één van die lantaarns overgebleven en die heeft een flinke reis gemaakt van plek naar plek. Hij staat nu op de kop van het Maandereind, sinds eind 2021 vergezeld van een retro-dorpspomp. Het gas voor de vele gas-straatlantaarns werd gemaakt in de Gasfabriek aan de Schaapsweg. Alle recente foto's: (c) Allard Bijlsma.
Gaslantaarns
TOEN: 1910. Gaslantaarn, ter hoogte van Park Paasberg. Bron: Historisch Museum Ede.
Rechts: TOEN: 1981. de enige overgebleven gaslantaarn wordt geplaatst op het Museumplein. Later weer veplaatst naar het Maandereind. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: 1914. Gaslantaarn (links) voor de winkel van ansichtkaartuitgever Frouws. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: 1909. Gaslantaarn voor de plek waar later het restaurant GEA kwam. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: 1955. Gaslantaarn op de Paasberg. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: 1931. Gaslantaarn bij de ingang van het kazerneterrein. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: circa 1980. Sokkel van de Wilhelminalantaarn. Bron: Gemeentearchief Ede.
TOEN: 1999. Wilhelminalantaarn op het Museumplein. Bron: Gemeentearchief Ede.
Wilhelminalantaarn
De Wilhelminalantaarn, een smeedijzeren gaslantaarn op de hoek Nieuwe Stationsstraat - Maandereind. Werd in 1923 door de Edese bevolking geschonken aan H.M. Koningin Wilhemina ter ere van haar vijfentwintigjarig ambtsjubileum. Oorspronkelijk werd de lantaarn opgericht op de hoek van Maanderweg en de Stationsweg. Het gas werd aangevoerd vanuit de Edese gasfabriek. Via Park Paasberg in 1953 en Museumplein in 1981 belandde de lantaarn op deze plaats. Zowel de bakstenen sokkel als het smeedwerk van de lantaarn zijn ontworpen in de stijl van Amsterdamse School, wat zich uit in de plastische vormgeving van de sokkel en de krullerige expressieve vormen van het smeedwerk. De lantaarn werd vervaardigd door de Edese Machinefabriek en IJzergieterij Henneman die zich in 1899 vestigde aan de Stationsweg. Tussen de vier stijlen van de lantaarn is in 2013 een bronzen beeld van een jongetje geplaatst. Dit kunstwerk met de titel 'Ander' is van de hand van beeldend kunstenaar Hans van Houwelingen. De 'Wilhelminalantaarn' is inmiddels Rijksmonument. Bron (o.a.): Gemeentearchief Ede.
TOEN: 1923. Onthulling van de Wilhelminalantaarn. Bron: Historisch Museum Ede.
NU: 2021.
NU: 2022. De huidige locatie van de Wilhelminalantaarn. Hier is de lantaarn in 2007 geplaatst.
TOEN: jaren '80. Op het latere Museumplein. Bron: Gemeentearchief Ede.
NU: 2021. Aan kop van het Maandereind. Vlak bij de oorspronkelijke plek.
TOEN: 1972. Hier staat hij op Park Paasberg. Moest daar weg door de aanleg van de Raadhuisstraat. Bron: Historisch Museum Ede.
TOEN: jaren '80. Voor museum Oud-Ede. Bron: Historisch Museum Ede.
NU: 2022. In de lantaarn zit een jongensfiguur verwerkt. Pas sinds 2012 zit het bronzen jongetje in de lantaarnpaal, binnen het traliewerk. Vanachter de tralies kijkt hij ons aan. Het idee erachter van bedenker Hans van Houwelingen is, dat je even aan het denken wordt gezet. Hij wil het debat aangaan over wat er gebeurt in het leven van kinderen, die door oorlog en natuurgeweld uit hun vertrouwde omgeving gejaagd worden.