Ouderen hebben het er altijd over en ik heb het als jonge puber meegemaakt. In de vroege avond van 1976 werd Ede opgeschrikt door een enorme explosie. Veel mensen gingen naar het station, waaronder ikzelf. Er waren mensen die onder het bloed zaten, door het gevallen glas. Iedereen had het over 'als de grote gastanks er maar niet aan gaan ....'. 

Het was iets voor 20:00 uur toen een tankwagen – gevuld met vloeibaar propaangas (3 000 liter) – arriveerde op het terrein van NEGAM langs de spoorlijn bij station Ede-Wageningen. Tijdens het afvullen trad een lek op bij een afsluiter: de chauffeur rook een gaslucht en werd even later getroffen door een steekvlam toen hij terugliep van het toilet. Als gevolg begonnen de grote opslagtanks, kleine gasflessen en andere installaties zich te ontregelen.

Niet lang daarna barstte de tankwagen los: door de enorme hitte zette de inhoud snel uit en explodeerde. De knal was zo krachtig dat deze tot op 25 kilometer afstand gehoord werd. Vuurbundels schoten honderd meter de lucht in, brokstukken (gloeien­de gasflessen!) vlogen door de lucht en het treinverkeer werd stilgelegd omdat het gevaar zich direct langs het spoor afspeelde. In de directe omgeving, bij ENKA (de fabriek tegenover het gasdepot), sneuvelden vele ramen, gevels raakten beschadigd, personeel moest schuilen in kelders of werd geëvacueerd. Ook woningen in de omgeving (o.a. Dr. Hartogsweg, Stationsweg, Bennekomseweg) raakten beschadigd of werden uit voorzorg ontruimd.

(1)= plek van de gasoverslag-terminal, (2)= voorgevel ENKA waar alle ramen uitvlogen, (3)= idem huizen aan Dr. Hartogsweg, (4)=station Ede-Wageningen. Bron basiskaart: topotijdreis.nl.

Gelukkig vielen er geen dodelijke slachtoffers — slechts één gewonde (de chauffeur) werd behandeld voor brandwonden. Maar de schade was omvangrijk: duizenden vierkante meter aan glasschade en de kosten liepen in de miljoenen guldens. Volgens een rapport van de brandweercommandant lag er een veel ernstiger ramp op de loer: er stonden op het terrein tanks met 380.000 liter vloeibaar gas. Als deze in brand waren geraakt of ontploft, had het aangrenzende ENKA-complex volledig verwoest kunnen worden en bij ongunstige windrichting zou een giftige dampwolk over Ede zijn getrokken. De ontploffing leidde tot discussie over de veiligheid van gasopslag in de stedelijke omgeving: het rapport concludeerde dat een dergelijk depot op die locatie – langs de drukke spoorlijn naast een fabriek – “uit veiligheidsoverwegingen niet toelaatbaar” was.  Later is op de locatie iets anders gekomen: de gasopslag is verdwenen en deze zogenaamde Noordstrook wordt onder andere ingevuld met speelplekken en een regenopslag. De ENKA-fabriek bestaat ook niet meer. Achter de nog wel bestaande gevels bevinden zich nu huizen.

Alle ramen in de gevel van de ENKA waren naar binnen gesprongen. Bron: Omroep vrmg.

Hoe ziet het gebied er nu uit?

De fabrieksmuur staat er mooi gerestaureerd bij in 2023, aan de Akulaan | Allard Bijlsma.