Op 16 en 17 september 1944 vonden er ten oosten van Ede luchtlandingen plaats, uitgevoerd door geallieerde troepen, die bezig waren Nederland te bevrijden van de Duitse bezetter. In het kader van 'Operatie Market garden' of ook wel 'Slag om Arnhem' probeerden ze de brug bij Arnhem te veroveren om daarna te kunnen doorsteken naar Duitsland, waarbij direct geheel Nederland bevrijd kon gaan worden. Helaas mislukte dit. Als voorbereiding van de luchtlandingen van 17 september, werd eerst geprobeerd de kazernes bij Ede te bombarderen. Dit gebeurde in een ochtend- en een middagaanval. Bij beide aanvallen kwamen zo'n 35 personen om het leven. In de kazernes lagen al vijf jaar Duitse militairen gelegerd. Daar vielen ook doden en gewonden. Veel bommen misten hun doel en op diverse plekken in Ede kwamen deze 'missers' terecht, met veel doden en grote schade tot gevolg. Op deze pagina zie je waar deze bommen zoal terechtkwamen. Op de kaart zie je de locaties van de getoonde foto's. Wil je hierover verder lezen? Kijk eens bij Oorlogsbronnen.
Heb je nog nooit de herdenkings-droppingen op de Ginkelse Heide meegemaakt? Ik maakte daar in 2023 een filmpje bij: [ klik hier voor de film van 9 minuten ].
Het (morgen)bombardement | gezien rond 12.00 uur
Ik heb maar één foto gevonden die qua tijd dicht tegen het eerste moment van bombarderen aan ligt. Je ziet in de verte een rookkolom boven de ENKA-fabriek. Opname is gemaakt vanuit perceel Grotestraat 45, thans Notaris Fischerstraat, toen de achterzijde Spaarbank voor Ede. Maker van de foto: dhr. J.J. Boeve. Zie op de kaart bij (8). Bij deze bombardementen kwamen 64 inwoners om het leven, vijf zouden later alsnog aan hun verwondingen overlijden. In sommige publicaties wordt gesproken van in totaal 80 doden. Er werden 38 woningen vernield en 145 zwaar beschadigd. Aan Duitse zijde vielen er 25 doden en 60 gewonden. Het Rode Kruis verzorgde de afvoer van de gewonden en doden. Op diverse plaatsen in het dorp werden noodhospitalen ingericht. Bron: Collectie Gelderland.
De fotograaf kijkt in zuid-zuidoostelijke richting (zie bij (8) op de kaart.
Hovystraat | Kolkakkerbuurt
Op de hoek van de Hovystraat en de Klaas Kaderlaan (nu Princesselaan) stonden deze huisjes van het tuindorp van de Kolkakkerbuurt. Na de verwoesting kwamen hier geen huizen terug, maar de Taborkerk, die hier nu nog staat. Bron: Gemeentearchief Ede.
Neutraalschool | Edese Schoolvereniging
Deze school stond aan de Noordelijke Spoorstraat. De school werd niet op deze plek herbouwd, maar een stukje verderop aan de Zuidelijke Spoorstraat. Deze school, nu 'Edese School Vereniging' geheten, staat daar nu nog. Bron: Gemeentearchief Ede.
RK Kerk en pastorie | Padberglaan
De RK Kerk had oorspronkelijk de ingang niet aan de Stationsweg, maar aan de huidige Padberglaan. Zowel de kerk als de pastorie werden zwaar beschadigd en na de oorlog afgebroken. Ze werden herbouwd aan de Stationsweg, waar ze nu staan. De herdenkingssteen voor pastoor Padberg is verplaatst naar de RK-begraafplaats aan de Prins Bernardlaan, waar je die nu nog kunt zien. Bron: Gemeentearchief Ede.
Maandereind
Ter hoogte van Maandereind 91 (geen bestaand huisnr meer) werden diverse panden zwaar beschadigd. Bron: Gemeentearchief Ede.
Schoolstraat | nu locatie gemeentehuis
De Schoolstraat liep ter hoogte van de huidige Raadhuisstraat en huidige gemeentehuis. Bij de aanleg van het gemeentehuis werden alle huizen en de Paasbergschool hier afgebroken.
Bomtrechter aan de Schoolstraat na bombardement Ede op 17 september 1944. Op de achtergrond het dubbele huis van M. Kerst op nr 6 en Th. G. Jacobs op nr 4. Rechts het huis van Jan Versteeg. Bron: CollectieGelderland.
Bomtrechter na het bombardement op zondag 17 september 1944, tussen het huis van J.Versteeg aan de Schoolstraat 9 en het huis van G.J.Scholten op nummer 15. Tussen deze woningen stonden toevallig geen huizen (bouwterrein). Op de foto de achterkant van het huis van Versteeg, zijn schuur en een broeikas. Bij het gat staat Riek Versteeg. Bron: CollectieGelderland.
RK Militair Tehuis | Stationsweg
Dit was een ontspanningsgebouw voor militairen die rooms katholiek waren. Na verwoesting werd er nieuw gebouw aan de Stationsweg, naast de nieuwe pastorie van de RK-kerk. Inmiddels is dit gebouw ook alweer afgebroken en vervangen door nieuwbouw. Bron: Gemeentearchief Ede.
Kaart
Bij de kaart: (0)= locaties kazernes | (1)= Hovystraat | (2)= Noordelijke Spoorstraat | (3)= Maandereind en Chr. Tehuis Maanderweg | (4)= RK kerk en pastorie, RK Militair Tehuis | (5)= Parkweg en Verlengde Parkweg | (6)= ENKA-fabriekscomplex | (7)= Schoolstraat | (8)= locatie fotonemer rookpluim rond ENKA. Het rood omgeven gebied was het globaal bewoonde gebied in 1944.
Chr. Tehuis | Maanderweg
Bij het middagbombardement op 17 september 1944 werd het Chr. Tehuis voor Militairen aan de Maanderweg 2 (vlakbij restaurant Gea) aan de achterzijde beschadigd. Er was ook veel schade aan de panden 4, 6 en 10.
Parkweg en Verl. Parkweg
Het pand van kruidenier Snipperberg werd vrijwel totaal verwoest. Deze foto's tonen pand en familie rond 1937. Bron: Gemeentearchief Ede.
Verwoesting aan de Verlengde Parkweg. Bron: Gemeentearchief Ede.
Hoofagent Hendrik van den Brink, woonachtig aan de Parkweg, was één van de dodelijke slachtoffers. Bron: Gemeentearchief Ede.
Bomkrater aan de Verlengde Parkweg. Bron: CollectieGelderland.
Monument | Parkweg/ Johannes Bosboomlaan
Aan de Parkweg is een monument te vinden, ter nagedachtenis van de slachtoffers van het bombardement van 17 september 1944. In totaal vielen er 80 doden te betreuren. Op het monument staat:
"In het kader van de operatie market garden voerden de Unites States army air forces de zondagmorgen met 12 toestellen (B17 vliegende forten) aanvallen uit op Duitse doelen in en rond de kazernes bij Ede. In de middag bombardeerden 71 toestellen van de royal air force (B25 Mitchells en A20 Bostons) dezelfde doelen. Vier Britse squadrons, een Nederlands en een Frans squadron namen hier aan deel. Door navigatiefouten, slecht zicht en in die tijd beperkte middelen kwam een groot aantal bommen rond de Parkweg en de oude dorpskern terecht." Deze foto's: (c) Allard Bijlsma.
ENKA-complex
In tegenstelling tot de bommen op de huizen, school en winkels, was het wel echt de bedoeling de ENKA-fabriek te treffen. Vooral de twijnerij werd op de beschreven 17 september fors geraakt, maar ook in december 1944 werd de fabriek zwaar getroffen. Bron: Gemeentearchief Ede.