De waterkwaliteit in heet Nederland – en dus ook in Ede – is zorgwekkend. Slechts 1% van het Nederlandse oppervlaktewater voldoet aan de Europese Kaderrichtlijn Water. In Ede zijn de problemen vergelijkbaar: te veel meststoffen zoals nitraat en fosfaat, microverontreinigingen zoals PFAS, medicijnresten en cosmetica. Landbouw en industrie dragen sterk bij aan de vervuiling. Er is weinig vooruitgang geboekt sinds eerdere evaluaties. Alle foto's: (c) Allard Bijlsma.

Botulisme

Botulisme is een zeldzame maar ernstige ziekte die wordt veroorzaakt door gifstoffen (toxines) van de bacterie Clostridium botulinum. Deze toxines zijn extreem krachtig en kunnen het zenuwstelsel aantasten, wat leidt tot verlamming en in ernstige gevallen zelfs tot de dood. Je wordt ziek door een bacteriebesmetting. De bacterie Clostridium botulinum komt van nature voor in de grond en in water. De sporen van deze bacterie kunnen onder zuurstofarme omstandigheden uitgroeien tot actieve bacteriën die toxines produceren. Mensen kunnen besmet raken via:

• Voedsel: vooral slecht verhit of ingemaakt voedsel zoals vis, vlees of groenten.
• Wonden: als de bacterie in een wond terechtkomt.
• Infantiel botulisme: bij baby’s jonger dan 1 jaar, vaak door het eten van honing.
• Latrogeen botulisme: door een overdosis botulinetoxine bij medische of cosmetische injecties (zoals botox) 

Proosdijvijver | 2025.

Waterzuivering

RWZI’s zijn vooral gericht op biologische afbraak van organisch materiaal. Daardoor worden niet alle schadelijke stoffen verwijderd of afgebroken. Veel van deze stoffen zijn chemisch stabiel, niet biologisch afbreekbaar of te klein om eruit gefilterd te worden. Nieuwe technologieën zoals actieve kool, ozonbehandeling of membraanfiltratie kunnen helpen, maar zijn nog niet overal toegepast. Zie ook [ hier ].

De rioolzuivering van Ede, van het Waterschap Vallei & Veluwe, vind je aan de Dwarsweg, nabij de A30.
In 2025 is gestart met de bouw van een grote uitbreiding, voor zowel de capaciteit als ook een verbetering van de schoonmaak.

 Stoffen die moeilijk of niet gezuiverd worden:

1. Medicijnresten (farmaceutische stoffen)

   • Veel medicijnen worden via urine uitgescheiden en komen in het riool terecht.
   • RWZI’s zijn niet ontworpen om deze complexe moleculen volledig af te breken.
   • Voorbeelden: pijnstillers, antibiotica, antidepressiva.

2. Microplastics

   • Kleine plasticdeeltjes uit kleding, cosmetica en verpakkingen.
   • Worden slechts gedeeltelijk verwijderd; een deel komt in oppervlaktewater terecht.

3. PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen)

   • Chemisch zeer stabiele stoffen die in blusschuim, waterafstotende kleding en pannen zitten.
   • Ze zijn moeilijk afbreekbaar en blijven lang in het milieu aanwezig.

4. Hormoonverstorende stoffen

   • Stoffen uit anticonceptie, cosmetica en schoonmaakmiddelen.
   • Kunnen het hormonale systeem van dieren en mensen beïnvloeden.

5. Zware metalen

   • Zoals lood, cadmium en kwik.
   • Worden deels verwijderd, maar kunnen zich ophopen in slib of alsnog in het milieu terechtkomen.

6. Nanodeeltjes

   • Ultrakleine deeltjes uit technologie en industrie.
   • Moeilijk detecteerbaar en nauwelijks te verwijderen met conventionele technieken.

Het water dat 'gezuiverd' de installatie verlaat, gaat direct onder de A30 door en loopt vanaf daar naar het Valleikanaal. Het stroomt verder naar het Eemmeer tot voorbij Amersfoort.

Plaag van rivierkreeften | vijvers in Ede

Rivierkreeften, vooral de Amerikaanse soorten, zijn in Nederland een groeiend probleem en komen steeds vaker voor in vijvers, sloten en andere wateren. In de grotere Edese vijvers vormen ze inmiddels ook een plaag. Jaarlijks woorden ze verwijderd door beroepsvissers. 

Hoe komen rivierkreeften in vijvers terecht?

1. Verspreiding via sloten en kanalen | Amerikaanse rivierkreeften zijn uitstekende zwemmers en verspreiden zich via verbonden waterwegen zoals sloten, beken en vijvers.

2. Overstromingen en regenval | Bij hevige regenval kunnen kreeften uit hun natuurlijke habitat overspoelen naar tuinen en vijvers.

3. Menselijke introductie | Soms worden ze bewust of per ongeluk uitgezet door mensen, bijvoorbeeld hobbyisten of buren die ze vangen en houden.

4. Via vogels of andere dieren | Er zijn gevallen bekend waarbij vogels een kreeft laten vallen in een tuin of vijver.

Bron: Pixabay.

Waarom zijn ze een probleem?

• Ze eten waterplanten, insectenlarven en zelfs kleine vissen zoals goudvissen.
• Ze graven in oevers, wat leidt tot schade aan vijverranden en dijken.
• Ze verdringen inheemse soorten zoals de Europese rivierkreeft .
• Ze kunnen het biologisch evenwicht in een vijver verstoren.

Wat kun je doen als je rivierkreeften in je vijver hebt?

1. Vangen met een net of fuik | Gebruik aas zoals spek of ham in een schepnet of zelfgemaakte fuik. Let op: het gebruik van fuiken is alleen toegestaan voor beroepsvissers.

2. Vissen met een hengel | Mag als je een vispas met schaaldierrecht hebt. Gebruik bijvoorbeeld een wasknijper met vlees als aas.

3. Niet uitzetten in ander water | Het is verboden om gevangen kreeften elders uit te zetten. Dit kan leiden tot nieuwe populaties.

4. Melden bij het waterschap | Als je overlast ervaart, kun je dit melden bij het lokale waterschap. Zij coördineren bestrijding en monitoring 

5. Opeten mag! | Je mag ze voor eigen consumptie meenemen als je ze legaal hebt gevangen. Ze zijn een delicatesse in veel landen. Let op: niet opeten als in het water ook botulisme is aangetroffen, zoals in zomer 2025 in de Proosdijvijver.

Deze foto's en video: 4 augustus 2025.