Hoe veranderde een grote, koude en dunbevolkte steppe, in het dichtbevolkte Nederland van nu waarin elke vierkante meter een functie heeft? Op de Atlas Leefomgeving staat bij het thema Eropuit een GIF-animatie die je in een halve minuut meeneemt door 12.000 jaar landschapsgeschiedenis. Ga mee op tijdreis door ons landschap en zie hoe de mens het landschap steeds meer naar zijn hand zette. Naar de Atlas: [ klik hier ].
Het veranderende landschap
Deze GIF-animatie laat zien hoe het landschap van Nederland de laatste millennia is veranderd. Nederland heeft te maken met periodes van uitgebreide kou (ijstijden) en zeer warme periodes (interglacialen). De huidige periode van landschapsvorming is het holoceen, dat zo'n 11.700 jaar geleden begon. We zitten nu in een relatief warmere periode, een interglaciaal, die we het Holoceen noemen.
In koudere periodes werd door de wind (dek)zand afgezet, in de warmere periodes steeg de zee en ontstonden strandwallen (stroken met duinen) en werd zeeklei afgezet en daarachter ontstond veen, op afgesloten plekken met zoet water.
Periodes van landschapsvorming:
- 9000-5500 vChr.: begin Holoceen en ontstaan Nederlandse kust
- 5500-2750 vChr.: het veen breidt uit en de kustlijn sluit zich
- 1500-500 vChr.: Nederland raakt met veen bedekt er men bouwt terpen
- 100-800 na Chr.: invasie van zee
- 1250-1500 na Chr.: de mens maakt het landschap
- 1500-2000 na Chr.: de menselijke natuur krijgt vorm
Het landschap rond Ede
Het landschap rond Ede is vooral ontstaan vóór het Holoceen en dan met name vóór 100.000 vChr. In deze lange periode, die we Pleistoceen (2,3 miljoen jaar geleden tot 10.000 jaar geleden) noemen, werden door opstuwend ijs de stuwwallen (vooral zand en grind) opgedrukt en die werden later bedekt met door de wind afgezet zand (=dekzand). In het Holoceen werd door het water wel veel zand van de stuwwallen afgevoerd via nu droog liggende dalen en ontstond veen in wat nu de Gelderse Vallei is.
Paasberg | c. 200.000 jaar oud
De Paasberg maakt deel uit van de stuwwal van de Veluwe en is ontstaan in de Saalien-ijstijd, zo'n 200.000 jaar geleden. Deze ijstijd maakt deel uit van de Pleistoceen-periode.
Eder Heide | c. 100.000 jaar oud
De Eder Heide is tijdens de Weichselein-ijstijd bedekt geraakt door met de wind aangevoerd dekzand en dat is deels uitgestroomd via (nu) droge dalen. Dat was zo'n 100.000 jaar geleden. Deze ijstijd maakt deel uit van de Pleistoceen-periode.
Centrum/ Op den Berg | c. 2000 jaar oud
Foto: het gebied van de Eikelakkers was al bewoond in de bronstijd.
Het gebied ten noordoosten van de Oude Kerk was al voor de jaartelling (voor Chr.) bewoond. Door een langdurige periode van landbouw, is het landschap hier door de mens gevormd. Vergelijkbaar met de gebieden rond Veldhuizen en Maanen.
Gelderse Vallei | c. 1000 jaar oud
Foto: het gebied rond Ederveen is ontdaan van het veenpakket.
Na de laatste ijstijd (Weichselien) is dit gebied opgevuld geraakt met eerst rivierklei en later is daar een pakket veen (= plantenresten) op ontstaan. De laatste paar 100 jaar is dit veen afgegraven en dat heeft geleid tot het landschap dat we er nu aantreffen.