Aanplant bomen / Bomen in Ede / Landschap / Thema's

Tussen 2017 en 2023 heeft in Ede grootschalige boomkap plaatsgevonden, voor de aanleg van de Parklaan, het nieuwe station Ede-Wageningen en op nieuwbouwterreinen, zoals het World Food Center. In alle gevallen is er een plan gemaakt voor heraanplant en die heeft inmiddels grotendeels plaatsgevonden. Waar mogelijk probeert de gemeente ook bomen bij te planten op bestaande plekken, zoals bij de herinrichting van de Stationsweg. Actueel is ook de discussie over het genereren van koelteplakken in steden, door het gericht planten van koeltegevende bomen. Maar welke bomen zijn dit? Alle foto's: (c) Allard Bijlsma.

Bomen voor koelte

Bomen verkoelen door verdamping. Via hun wortels nemen ze water op, dat via de bladeren verdampt en zo de omgevingstemperatuur verlaagt. Een volwassen boom kan hetzelfde verkoelende effect bieden als tien airconditioners, zonder ook maar een druppel (fossiele) energie te verbruiken. In tegenstelling tot airco’s, die warmte naar buiten afvoeren en zo stedelijke hitte verder kunnen verergeren, verkoelt een bomenrij de omgeving. Bomen hebben een sterk verkoelend effect in stedelijke gebieden, en dat komt door een combinatie van factoren:

Schaduw
Bomen blokkeren direct zonlicht, waardoor oppervlakken zoals asfalt, beton en gebouwen minder opwarmen. Dit kan de temperatuur op straatniveau met 2 tot 4°C verlagen, en soms zelfs meer.
Verdamping (evapotranspiratie)
Bomen nemen water op via hun wortels en verdampen dit via hun bladeren. Dit proces koelt de lucht af, vergelijkbaar met hoe zweet het lichaam afkoelt.
Vermindering van het stedelijk hitte-eilandeffect
Steden zijn vaak warmer dan omliggende landelijke gebieden door de grote hoeveelheid warmte-absorberende materialen. Bomen helpen dit effect te verminderen door: warmte te reflecteren of absorberen.
Windpatronen te beïnvloeden, wat luchtcirculatie bevordert.
Luchtkwaliteit en comfort
Naast verkoeling verbeteren bomen ook de luchtkwaliteit en zorgen ze voor een aangenamere leefomgeving, wat indirect bijdraagt aan het gevoel van koelte en welzijn.

Deze zes 60 jaar oude esdoorns geven veel schaduw. Hier: Noordplein.

De koelte komt je tegemoet bij deze lindes en zomereiken. Hier: Molenstraat.

Een plek waar je graag schduw wilt hebben: rond de Oude Kerk.

Top 7 bomen die goede beschutting bieden bij hitte:

Linde (Tilia species)
Soorten: Zomerlinde, Winterlinde
Voordelen: Grote kroon, dicht bladerdek, koelt goed af door verdamping.
Nadeel: Kan plakkerige honingdauw afgeven als er bladluizen zijn.
Plataan (Platanus x hispanica)
Voordelen: Grote, brede kroon; vaak gebruikt in steden; verdraagt goed snoei.
Nadeel: Kan gevoelig zijn voor schimmel bij hoge luchtvochtigheid.
Zomereik (Quercus robur)
Voordelen: Grote, dichte kroon; inheemse soort; droogtetolerant.
Nadeel: Langzame groeier.
Esdoorn (Acer species, zoals Noorse esdoorn)
Voordelen: Snelle groeier; groot blad zorgt voor veel schaduw.
Nadeel: Kan gevoelig zijn voor stormschade.
Tamme kastanje (Castanea sativa)
Voordelen: Grote bladeren; veel schaduw.
Nadeel: Ruimtelijke behoefte; niet overal geschikt.
Amberboom (Liquidambar styraciflua)
Voordelen: Mooi in herfst; redelijk groot blad.
Nadeel: Groeit wat langzamer dan andere soorten.
Japanse notenboom (Ginkgo biloba – mannelijke bomen!)
Voordelen: Zeer hitte- en droogtetolerant; weinig ziektes.
Nadeel: Alleen mannelijke bomen planten i.v.m. geur vruchten.

Zomereiken geven heel veel schaduw en verzuren de bomen niet. Hier. Arboretum De Witte Hinde.

Dennen zijn in Nederland meestal geplant om stuifduinen vast te leggen en leveren weinig schaduw op. Hier: Veluwse Proeftuin.

Bij de Stormbaan zijn veel bomen gekapt, maar dit plukje geeft nog aardig wat verkoeling.

Er is discussie of je ook exoten (bomen die hier eigenlijk niet horen) moet inzetten om schaduwplakken te creeren. Een boom die geroemd worden om zijn grote schaduwrijke bladeren is de Anna Paulownaboom. De Anna Paulownaboom wordt in de volksmond ook wel de keizersboom genoemd en in het Latijn heet deze boom 'Paulownia tomentosa'. In mei kan deze boom uitbundig bloeien met paarse blauw-violette bloemen gevuld in trossen. In bloeitijd staat de keizersboom echt in de schijnwerpers. Deze boom doet het ook goed als klimaatboom: de boom kan goed tegen luchtverontreiniging, verdraagt hitte en is erg goed voor de dieren.

Je kijkt de Arthur van Schendellaan in. Links staat een atlasceder; minder geschikt als schaduwboom. Rechts op de hoek met de Vossenakker staan twee Anna Paulownabomen. Je komt er langs tijdens de [ Bomenroute Ede-Centrum ].

Bomensterfte Generaal Hackettlaan

In de winter van 2023/2024 zijn langs de Generaal Hackettlaan honderden nieuwe bomen geplant. Einde zomer 2024 lijkt het erop dat er best veel bomen niet aanslaan of gewoon afsterven. Ben heel benieuwd welke bomen voorjaar 2025 nog uit zullen komen. Deze foto's: 26 september 2024.