Renkums Beekdal | Wateren rond Ede
Het Renkums Beekdal is een natuurgebied dat ligt ten westen van de plaats Renkum in de Nederlandse provincie Gelderland. Het ecologisch waardevolle beekdal doorsnijdt de stuwwal aan de Zuidwest-Veluwerand. Sinds 1983 wordt het grotendeels beheerd door Staatsbosbeheer. Een zuidelijk gedeelte, de Grunsfoortweide, hoort bij het naastliggende Oranje Nassau's Oord. Het beekdal sluit ter hoogte van de Renkumse Benedenwaard aan op de rivier de Rijn. Het dal is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het Saalien. Het gebied maakt deel uit van het in de zeventiende eeuw gestichte 178 hectare grote landgoed de Keijenberg dat ook wel 'De Beken' genoemd werd. Tot 1983 waren de beekdalgronden in gebruik voor landbouw en veeteelt. Wegens het van de Veluwe afkomstige water in de erdoorheen stromende beken was het dal van de 17e tot en met de 20e eeuw ook van industrieel belang. Aan de Molenbeek, de Oliemolenbeek en de Halveradsbeek stonden veel watermolens voor onder andere de ambachtelijke papierindustrie. In de twintigste eeuw kwam er een grote papierfabriek. Een deel van de gronden werd opgehoogd en kreeg een nieuwe bestemming als industrieterrein. Bron: Wikipedia.
Het droge dal
Zie de kaart. Ten oosten van de Zuid-Ginkel (3) ligt een zogenaamd droog dal. Vroeger stroomde hier de aanvoerbeek van de Renkumse Beek (Molenbeek) die nu bij (4) 'ontspringt'. Het betreft daar echter een ingegraven spreng. Door het droge dal slingert nu een zandpad, waardoor je dit dal eenvoudig kunt volgen, vanaf de N224 tot aan de A12 of andersom. Deze foto's: precies tussen N224 en de A12 (rode deel op kaart).
Zicht op het droge dal nabij De Zuid-Ginkel, waarbij het water onder de grond als grondwater vanuit het noorden (links) naar het zuiden stroomt (rechts).
Het water is afkomstig vanuit de Kreelse Plas (1) en Heidebloemplas (2) en stroomt onder de grond verder af (rode lijn) naar het zuiden. De Renkumse Beek is geen natuurlijke beek, maar een spreng. Die werden net zo diep in een helling ingegraven, totdat het grondwater werd bereikt en de beek gevoed werd.
De huidige Molenbeek ontspringt ten zuiden van de Zuid-Ginkel, net ten zuiden van de A12. Tot aan de spoorlijn staat het dal nog droog. Boven: direct na de A12 (4), het eerste punt waar een (uitgegraven) beekdal zichtbaar is.
Hier zie je hoe een spreng werkt. Met de hand is hier geprobeerd zo diep te graven, dat het grondwater via de spreng gaat afstromen. Hier (4) lukt dat nog niet: dit dal staat altijd droog, hoe hard het ook regent.
Hier gaat de beek onder de spoorlijn Utrecht-Arnhem door. Hij staat hier nog droog. Gezien vanaf de noordzijde (4).
Hier passeert de nog droge beek de Dr. Hartogsweg (Parallelweg).
Zicht op de onderdoorgang onder de spoordijk door, gezien vanaf de Dr. Hartogsweg.
En toen was er ... water
Direct na de Dr. Hartogsweg zien we na een natte periode water in de beek staan. Het stroomt hier nog niet, dus bij droge tijden komt dit ook weer droog te staan. Vanaf hier loopt het water verder af naar het zuiden. Situatie: april 2023.
Bosbeekweg
Als je de Bosbeekweg volgt, vanaf de Dr. Hartogsweg, kun je links daarvan via doorsteekjes de beek volgen, nabij het Natuurvriendenhuis De Bosbeek.
Hier loopt de beek langs het natuurkampeerterrein Quadenoord met de kenmerkende tipi's. Deze foto's: april 2023.
Quadenoord | watermolen
De afgelopen jaren is de watermolen weer helemaal opgebouwd en gerestaureerd. Op het terrein is ook een beeldenroute 'Bassie bij de Beelden' en een plek waar je broodjes en koffie kunt krijgen. Deze foto's: april 2023.
Landgoed Quadenoord
De Molenbeek (4) voegt zich bij Quadenoord (5) bij de Oliemolenbeek en Halveradsbeek (genoemd naar een waterradmolen) en mondt bij Renkum uit in de Nederrijn. In het dal is sprake van drinkwaterwinning. Het water was van grote betekenis voor de opkomst van de papierindustrie rond Renkum.
Gezien vanaf de Bosbeekweg. Deze foto's: 2020.
Bij het passeren via de Bosbeekweg is er water te zien in de beek.
Nabij Quadenoord is het een serieuze beek geworden.
Soms staan de beken ook aardig droog. Deze foto's: 2020. Gezien vanaf de weg Quadenoord.
Deze foto's: april 2023.
Bennekomseweg | Bezoekerscentrum
Gezien vanaf de Bennekomseweg (natte periode).
Bij het Bezoekerscentrum Renkumse Beekdal kun je heerlijk zitten en lunchen. Er is een leuke doe-speeltuin voor de kinderen. Vanaf hier kun je wandelingen door het beekdal maken.
Oliemolen | Hartenseweg
Aan de Hartenseweg stonden ooit vier watermolens, drie watermolens en éen graanmolen. Eén van de watermolens was een oliemolen. In 1858 ontstond hier een fabriek op basis van stoomkracht. In 1981 ging Van Gelder papierfabriek failliet. Het monument is gemaakt in de muur van de fabriek en toont papierrollen.
Halveradsbeek | Hartenseweg
Monument voor de Van Gelder papierfabriek, afgebroken in 1981.
Oranje Nassau's Oord
Oranje Nassau's Oord, lokaal bekend onder de afkorting ONO, is een landgoed gelegen in het oosten van de gemeente Wageningen vlak bij het dorp Renkum. Het landgoed behoort grotendeels tot die laatste gemeente. Het bestaat uit weiland in het Renkums Beekdal en bos gelegen op de oostflank van de Wageningse Berg. Aan de rand van het bos ligt het oude sanatorium (voorheen genoemd: Sanatorium voor longlijders), ontworpen door Roelof Kuipers, tegenwoordig het verpleeghuis Oranje Nassau's Oord. Naast het sanatorium lag voorheen het koninklijk paleis Oranje Nassau's Oord, dat aan het einde van de Tweede Wereldoorlog grotendeels werd verwoest en vervolgens afgebroken. Bron: Wikipedia.
Waterwinning in het beekdal, nabij Landgoed Nassau's Oord.
Papierfabriek Smurfit Kappa/Parenco
Smurfit Kappa Group is een Ierse multinational die verpakkingen maakt. Het bedrijf is ontstaan uit een fusie van Jefferson Smurfit en Kappa Packaging. De multinational is in 35 landen in Europa en Latijns-Amerika actief en heeft het hoofdkantoor in Dublin. De aandelen staan genoteerd aan de Irish Stock Exchange en de London Stock Exchange. DE vestiging in Renkum heette in vroeger dagen Van Gelder II. Bron: Wikipedia.
Gezien vanaf de Ritzama Bosweg. Onder de fabriek door loopt de Molenbeek.
Gezien vanuit de uiterwaarden.
Uitmonding in de Nederrijn
Onderdoorgang van de Kortenburgerstreng onder de Ritzema Bosweg (Wageningen-Arnhem) door.
De Kortenburgerstreng/Molenbeek loopt via de uiterwaarden de Nederrijn in. Dat gebeurt ter hoogte van stadion de Wageningse Berg. Je kunt hier 'Onderlangs' fietsen of erlangs wandelen via het 'Bergpad'.