ENKA  |  Markante gebouwen 

In dit onderdeel aandacht voor bekende en vooral historische bewaard gebleven onderdelen van de AKU/ENKA-fabriek in Ede-Zuid. Alle foto's: (c) Allard Bijlsma.


Hoofdgebouw/ carré

De ENKA (Nederlandse Kunstzijdefabriek) is in 1919 gebouwd als kunstzijdefabriek door scheikundige en ondernemer J.C. Hartogs. Vanwege de nabijgelegen spoorlijn, het zachte grondwater en de lage grondprijs was de locatie in Ede gunstig. Het fabriekscomplex bestond uit een carré rond een open binnenplaats met op de vier hoeken torens en een poort in de westgevel. Met de uitbreidingen kwam de centrale toegang uiteindelijk aan de noordzijde te liggen, in de vorm van een poortgebouw.

 


Poortgebouw

Het 40 hectare tellende ENKA-terrein ligt direct langs de spoorlijn tussen Utrecht en Arnhem. Op het terrein ligt de L-vormige Westhal, een rijksmonument uit 1928 met een oppervlakte van bijna 9.000 m2. Accell Groep heeft hier De Fietser geopend. Dit zogenaamde experience center biedt niet alleen de mogelijkheid om fietsen te kopen en te huren, maar is zelfs voorzien van een indoor testparcours van maar liefst een halve kilometer lang.

Het Poortgebouw is zowel van binnen als van buiten uitgevoerd met rijke materialen. In het gebouw zijn de kantoren van de fabriek ondergebracht.


Kantine

Langs het spoor bij Ede aan de rand van de Veluwe ligt de voormalige kunstzijdefabriek ENKA. De ENKA was lange tijd het grootste fabriekscomplex in Nederland. Op het enorme terrein staan nog altijd diverse rijksmonumenten. Daarnaast is er op het complex ook een nieuwe woonwijk in ontwikkeling. Middenin deze woonwijk ligt het opvallende Kantinegebouw. Na jaren leegstand krijgt dit bijzondere industriële erfgoed nu dagelijks kinderen over de vloer (begane grond) die er hun boterhammen eten.


EHBO-gebouw

Dit prachtige gebouw uit 1948, ontworpen door de heren D. Masselink en E.J. van ’t Eind, is speciaal gebouwd naar ideeën van de bedrijfsarts de heer dr. Th. Heimans. Mogelijke bestemmingen van dit gebouw zijn horeca of een openbare gelegenheid zoals een museum. Een publieksfunctie (restaurant) is een ideale bestemming, omdat dit unieke gebouw komt te liggen aan een mooi plein.


Bankje en fontein

Op het plein voor het voormalige EHBO-gebouw zijn een oud bankje en fontein in 2021 teruggeplaatst. Die stonden eerst op een andere plek, maar hier hebben ze weer een mooie rustige plek gekregen, na opgeknapt te zijn.


Schoorstenen

Fabrieksschoorstenen waren lange tijd symbolen van welvaart en vooruitgang. Daarom werden deze ook met veel aandacht en zorgvuldigheid ontworpen. Een rijke industriestad werd dan ook gekenmerkt door een woud van fabrieksschoorstenen. Zo ook het grote industriegebied van de ENKA in Ede. De schoorstenen daar waren zo kenmerkend dat de fabriek ze zelfs in haar logo opnam. Tijdens de herbestemming van dit monumentale terrein restaureert BOEi ook beide schoorstenen


Achterzijde carré